سالروز اشتباه استراتژیک خوارزمشاه منجر تعرّض چنگیزخان

خوارزمشاه با از میان برداشتن قراختائیان که میان قلمرو او و قلمرو چنگیزخان حایل بودند مرتکب یک اشتباه سیاسی بزرگ شد. چنگیزخان برنامه حمله به غرب متصرفات خود و ورود به دنیای سفید پوستان را نداشت که رویدادهای سال بعد (1218 میلادی) پای او را به ایران و نیز سرزمینی که امروز کشور روسیه است باز کرد و عمده ترین این رویدادها، قتل فرستادگان بازرگانی چنگیز در شهر مرزی «اترار» بود که فرماندار آن مورد حمایت مادر خوارزمشاه قرار داشت.
چنگیز در نظر داشت که با خوارزمشاه روابط دوستانه و با قلمرو او داد و ستد تجاری داشته باشد که حادثه اترار روی داد.
خوارزمشاه چند اشتباه سیاسی و استراتژیک دیگر هم مرتکب شده بود که یکی از انها گرفتن فتوای مغایر شرع بودنِ خلافت عباسیان از برخی روحانیون ساکن قلمرو خود و دیگری تحریک حُکّام محلی بر ضد یکدیگر بود به گونه ای که از تشکیل یک نیروی بزرگِ واحد در برابر مغول جلوگیری شد و در برابر تعرّض چنگیزخان، هر شهر به تنهایی دفاع کرد نه همگی در کنار هم. تاریخ این درس را داده است که پیروزی مغول ها و هر فاتح دیگر تا به امروز، نتیجه ضعف دفاعی و اقتصادی طرف دیگر و وجود تفرقه و نفاق میان مقامات و بزرگان آن بوده است.
چنگیزیان پس از تصرف شهرهایِ نامتحد ایران و روسیه، هنگامی که در مرکز اروپا و همچنین در شام (سوریه بزرگتر) با دو دولت دارای قدرت مرکزی رو به شدند شکست خوردند و از ادامه پیشروی دست کشیدند. جنبش غیر متعهدها هم در قرن گذشته (قرن بیستم) با همین فلسفه به وجود آمد که به دلایل متعدد بعدا ضعیف و علیل شد.