سالمرگ محمد حسنین هیکل ژورنالیست بزرگ عرب


مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه و 41 ثانیه
مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه و 41 ثانیه
محمد حسنین هیکل به رغم توصیه پزشکان سیگار را تَرک نکرد هفدهم فوریه 2016 (28 بهمن ماه 1394) محمد حسنین هیکل روزنامه نگار شهیر مصری و از مؤلفان و صاحبنظران جهان عرب درگذشت.
وی که 23 سپتامبر 1923 به دنیا آمده بود 92 سال و 4 ماه و 24 روز عُمر کرده بود. هیکل از هفده سالگی وارد کار روزنامه نگاری شده بود.
هیکل کار روزنامه نگاری را از نشریه «گازِت» آغاز کرده بود و خبرنگار رویدادهای جنایی (اصطلاحا حوادث ـ قضایی) این نشریه بود. در 1942 نوزده ساله بود که به او مأموریت پوشش اخبار جنگ العَلمِین (واقع در شمال غربی مصر ـ ساحل مدیترانه) را داده بودند که میان ارتش هشتم انگلستان (عمدتا مرکب از نظامیان هِندی) به فرماندهی مونتگمری و سپاهیان آلمان و ایتالیا به فرماندهی رومل در جریان بود و تا 11 نوامبر آن سال طول کشید و در آن 311 هزار نظامی با 1580 تانک و 1450 توپ شرکت داشتند و 50 هزار کشته تلفات داشت. این مأموریت، هیکل را وارد کار نظامی ـ سیاسی کرد که مستلزم مطالعه تاریخ است. وی همان زمان در مقاله ای نوشته بود که هدف آلمان از ورود به مصر؛ تصرف آبراه سوئز، قطع رابطه اروپا از این طریق با شرق و خارج ساختن نفت ایران از کنترل دولت لندن بود که موفق نشد زیرا که نظامیان ایتالیایی استعداد جنگیدن نداشتند و در طول جنگ، سَربار آلمانی ها بودند.
هیکل سپس به نشریه رُز الیوسف
Rose al-Yusuf
رفت و از سال 1953 سردبیر «آخرالساعه» و آنگاه «الاخبار» شد.[رُز الیوسف نام یک بانوی متولّد سوریه است که بر این نشریه مصری گذارده شده است.]. پیش از سردبیرشدن، هیکل در سال 1948 پوشش اخبار نخستین جنگ عرب و اسرائیل را انجام داده بود که 9 ماه و سه هفته طول کشیده بود و ضمن آن، نوار غَزّه به تصرف مصریان درآمده بود. وی در جریان ملّی شدن نفت ایران ضمن سفر مطبوعاتی به تهران در جریان احساسات ایرانیان و مبارزات مصدق قرار گرفته بود که تجربه خود از این دیدار را در کتابی زیر عنوان «ایران روی آتشفشان» منتشر کرد. در این کتاب که در همان سال (سال 1951) انتشار یافت؛ گذشته ایران، مداخلات دولت لندن، وضعیت روز و خواست ایرانیان منعکس شده است. هیکل مدتی نیز در شبه جزیره کره، چگونگی جنگ این منطقه را پوشش داده بود و چند هفته پیش از فوت گفته بود که وضعیت سوریه دارد شبیه جنگ کره در آغاز دهه 1950 می شود. جنگ کره یک جنگ بین المللی محدود به همان منطقه بود، ولی در مورد سوریه ....
هیکل که تمایلات ناسیونالیسی و تا حدی سوسیالیستی داشت از زمان انقلاب نظامی مصر (کودتا علیه ملک فاروق) در جولای 1952 و سپس تغییر نظام حکومتی این کشور، به جمع هواداران جمال عبدالناصر که پرچم پان ـ عربیسم توأما با چپگرایی را بدوش گرفته بودند پیوست و مبلّغ اندیشه و فرضیه و کارهای ناصر شد که در 1956 رسما بر کُرسی ریاست جمهوری نشست و از همین سال، هیکل را سردبیر روزنامه الاهرام کرد. هیکل به موازات سردبیری و مقاله نویسی به عضویت کمیته مرکزی «اتحادیه سوسیالیست عرب» ـ حزب حاکم مصر که عبدالناصر رهبری آن را به دست داشت انتخاب شد. هیکل در جریان ملی شدن آبراه سوئز و سپس جنگ انگلیس، فرانسه و اسرائیل با مصر، با مقالات خود احساسات عربان را برضد غرب برانگیخت به گونه ای که آمریکا به میانجیگری میان دو طرف دست زد و جنگ پایان یافت. هیکل در اکتبر 1961 با مقالات خود تلاش کرد مانع از انحلال جمهوری عربی متحده مرکب از مصر، سوریه و یمن شمالی شود که در فوریه 1958 به عنوان نخستین گام در راه ایجاد یک جامعه مشترک المنافع عربی مرکّب از همه کشورهای عربی ایجاد شده بود ولی موفق نشد. جمهوری عربی متحده 28 سپتامبر 1961 با کودتای گروهی از افسران ارتش سوریه منحل شد. هیکل خطر وجود اختلافات داخلی و احزاب سیاسی از کمونیست، سوسیالیست و ... و چند میلیون کُرد در سه نقطه در شمال سوریه و در مرز ترکیه و نیز خطر حمله نظامی اسرائیل را به سران کودتا یادآور شده بود و اندرز داده بود که بهتر است متحد مصر باقی بمانند.
هیکل در 1970 (سال درگذشت ناصر) ضمن ادامه کار قلم، وزیر ارشاد ملّی مصر شد و برای مدتی کوتاه نیز با حفظ سمت، کفیل وزارت امور خارجه مصر. وی از همان آغاز کار انورسادات ـ جانشین ناصر ـ با کارهای او موافق نبود و در سال 1974 کنار رفت و مجله «وِجهات نظر» را منتشر کرد. هیکل پس از پیروز انقلاب ایران به تهران آمد و با آیت الله خمینی رهبر انقلاب دیدار کرد. محصول این دیدار کتابی با عنوان «بازگشت آیت الله» است که در 1981 به توزیع داده شد. وی سال بعد کتاب دیگری درباره ایران منتشر ساخت زیر عنوان «انقلاب ایران؛ از مصدق تا خمینی».
هیکل بکار نوشتن در مجله «وِجهات نظر» تا 17 فوریه 2003 ادامه داد و در این تاریخ از فرصت 80 ساله شدن استفاده کرد و اعلام داشت که از روزنامه نگاریِ تمام وقت خودرا بازنشسته و مجله را واگذار می کند. وی در عین حال گفته بود که تا زنده باشد درباره مشاهدات، خاطرات و نظرات خود می نویسد و می گوید تا تجربه های او منتقل شود و کمک به حل مسائل کند. او گفته بود که سال ها روزنامه نگاری کردن و در جریان تحولات بودن و ضعف ها و قوّت ها را دیدن، فرد را مورّخ عصر خود [دورات حیات خویش] می کند و یک مورّخ نباید معلومات خودرا محبوس کند، من زنده هستم که بنویسم. یک روزنامه نگار یک شاهد عینی تحولاتِ روز است و بهتر از هرکس دیگر درجریان رویدادها و لازم و مکلّف است که نظر دهد و با قلم خود به جامعه ملّی و جهانی کمک کند. روزنامه نگار شاهد تکوین و تطور است و باید با مشاهده اشتباهات، قضاوت تاریخ را یادآور شود و این، یک وظیفه است.
با انتشار این بیانات، تلویزیون الجزیره (متعلق به کشور قَطَر) برای او یک برنامه هفتگی به نام «با هیکل» ایجاد کرد که پنجشنبه ها پخش می شد. در این برنامه، هیکل بعضا مطالب و نظرات خود در باره رویدادهای روز و مسائل را به صورت پرسش و پاسخ تنظیم و بیان می کرد. در این برنامه، هیکل «اُستاد» خطاب می شد.
مقالات هیکل در الاهرام که در شماره پایان هفته این روزنامه انتشار می یافت و خبرگزاری های جهانی آن را مخابره می کردند در رسانه های سراسر جهان ترجمه و نقل می شد. به رغم وجود اختلاف میان ناصر و پهلوی دوم (شاه) و اینکه هیکل از نظریه پان عربیسم بر پایه سوسیالیسم جانبداری می کرد، خلاصه مقالات هفتگی او از رادیو دولتی و تلویزیون های دولتی و غیر دولتی ایران بخش می شد و روزنامه اطلاعات ترجمه متن آنها را چاپ می کرد. کاظم چایچیان مقالات هیکل را برای روزنامه اطلاعات ترجمه می کرد. چایچیان که 1333 عضو تحریریه روزنامه اطلاعات بود بعدا به ایجاد «الاخاء» برای این موسسه و «الوفاق» برای مؤسسه مطبوعاتی ایران کمک موثر کرد.
انورسادات که می دانست هیکل مخالف اوست، وی را متهم به حمایت از دولت مسکو کرد و در جریان بازداشت فله ای روشنفکران مصری در تابستان 1981 (ماه سپتامبر) دستور بازداشت اورا صادر کرد ولی این بازداشت طولی نکشید و سادات ششم اکتبر 1981 ترور شد و حُسنی مبارک جانشین سادات وی را آزاد کرد اما بدون رابطه و دیدار و فاصله گرفت. هیکل در انتقاد از رفتار و نحوه حکومت کردن سادات کتاب «خزان خشونت» را نوشت.
تألیفات هیکل که مورد توجه مقامات دولتی کشورهای دینفع هستند عبارتند از: «تئوری توطئه» درباره مداخلات خارجی و اجرای سیاست ها با توطئه چینی و ....، «فلسفه انقلاب» و «نشست باندونگ» درباره ایجاد جامعه عدم تعهّد (اصطلاحا جهان سوم) که هیکل آن را آغازی بزرگ خوانده بود ولی گفته بود که قدرت های بزرگ (واشنگتن و مسکو) برضد آن هستند [که آن جامعه پس از فروپاشی شوری کمرنگ و غیر فعّال شده است، ولی دو عضو مؤسس آن؛ چین و هند اینک خود قدرت شده اند.]. «افول قدرت» تألیف دیگر اوست که از امپراتوری عثمانی آغاز و به دولت واشنگتن پایان برده است و نفاق داخلی، فساد دولتی، ولخرجی از جیب مردم، بی اعتنایی به قانون و انتخاب مدیران ناشایسته را از عوامل این افول به دست داده است.
آخرین کتاب از 40 تألیف هیکل که در 2012 انتشار یافت و عمدتا درباره ناخرسندی های مردم و ناآرامی های وقت و کنار رفتن حسنی مبارک در 2011 است. وی در این کتاب نوشته است که حسنی مبارک (ژنرال نیروی هوایی) تجربه و استعداد سیاست و کشورداری نداشت و نه تنها خود او متمایل به فساد بود بلکه مانع فساد دولتی نشد که نتیجه اش بپاخاستن مردم بود.
هیکل از اقدام ژنرال عبدالفتّاح السیسی به حذف دولت مصر که نوعی کودتا بود حمایت کرد و گفت که اگر اقدام السیسی نبود، مصر از دست رفته بود. وی ثابت کرده است که در مواردی، مداخله ارتش لازم است و این عمل، وقتی ضروری خواهد بود که راههای دیگر برای اصلاح امور بویژه فساد دولتی به نتیجه نرسیده باشد. او پیشرفت مردم عرب را در اتحاد آنان دانسته و گفته بود که مشکلات خاورمیانه از تقسیم بندی های
Sykes – Picot
در 1916 و کشورسازی های آن دو انگلیسی ـ فرانسوی در جهان عرب و بی تکلیف گذاردن میلیون ها کُرد آغاز شده است. اجرای این کشورسازی های خلاف منطق پس از جنگ جهانی اول عامل شماره یک بی ثباتی خاورمیانه بوده است.
السیسی رئیس جمهوری مصر پس از اطلاع از فوت هیکل، اعلامیه درگذشت او را که دارای سه پسر است امضاء کرد و انتشار یافت. برخی از رسانه ها با اشاره به اعتنایی هیکل به توصیه پزشکان که دود کردن سیگار را تَرک و یا دست کم کاهش دهد به مخاطبان خود یادآور شده اند که سیگار قاتل انسان است. هیکل دچار بیماری کلیوی بود.


: تاریخ محمد حسنین هیکل روزنامه نگاری
سالمرگ محمد حسنین هیکل ژورنالیست بزرگ عرب
3.5 (2)


عالی بود ممنون

1402/01/08 5 · Reply


به نظرم خوب بود

1402/01/08 2 · Reply




©2003-2024

0.98501 13.61 52