درس هایی که باید از سقوط شوروی گرفت

قبل از انحلال، گورباچف از ریاست آن کناره گیری کرده بود!. این حزب 74 سال حکومت آن جماهیریه را به دست داشت و تنها حزب اتحاد جماهیر شوروی بود. این حزب که با انقلاب بلشویکی اکتبر 1917 زمام امور را به دست گرفته بود همان اشتباهاتی را مرتکب شد که انقلاب فرانسه، انقلابهای اروپا و آمریکای لاتین و ... کرده و شکست خورده بودند ازجمله عدم تنظیم برنامه از قبل برای اداره کشور و کوتاهی در پرورش مدیر واجد شرایط برای اداره امور و اجرای برنامه ها، انتصابات غلط و توام با ملاحظات حزبی، ایجاد طبقه حزبی ها، وجه نکردن به انتقاد و پیشنهادهای اتباع، دادن گزارش ها و آمارهای خلاف واقع، بی توجهی به حقوق طبیعی هر تبعه، ترویج و گسترش مادیگری، بی وطنی و .... این حزب در طول 74 سال حکومت حتی نتوانست تفکر سوسیالیستی، مردمدوستی و رعایت قانون و حق در مردم ـ مردمی که در دوران حکومت آن به دنیا آمده و بزرگ شده بودند به وجود آورد که فساد اداری ـ اقتصادی و مافیابازی های پس از فروپاشی نتیجه آن است.
پس از فروپاشی شوروی، دو حزب کمونیست در روسیه بوجود آمده است. یکی از این دو حزب که خودرا وارث اصلی حزب کمونیست شوروی می داند به قدری کوچک است که حتی یک نماینده در پارلمان (دوما) ندارد و این، نشانه نارضایی مردم از گذشته آن است. به گزارش منابع غرب، وضعیت عمومی در روسیه پس از فروپاشی شوروی بهتر از گذشته نشده است. مجله خبری نیوزویک (در شماره سی ام آگوست 2010) در گزارشی مشروح نوشته بود: روسهای صاحب حرفه و فن از وطن خود گریزانند و مهاجرت می کنند زیرا از وضعیات اداری و رفتار پلیس و ناامنی و ... روسیه راضی نیستند.
مدتی پس از انحلال، در جمهوری های استقلال یافته نیز احزاب کمونیست تجدید حیات کرده اند ولی همچنان خارج از حکومتند و در اقلیت.
حزب کمونیست شوروی که 29 آگوست 1991 ممنوع الفعالیت شد در سال 1912 از تجزیه حزب سوسیال دمکرات کارگران امپراتوری روسیه به دو جناح بلشویک (اکثریت) و مِنشویک (اقلیت) بوجود آمده بود. جناح افراطی بلشویک، انقلاب اکتبر 1917 را به راه انداخت و با تغییر نظام روسیه [نظام لیبرال دمکرات روسیه که از فوریه 1917 پس از کنار رفتن تزار بر سر کار آمده بود] زمام این کشور را به دست گرفت و پایتخت را از سن پترزبورگ به مسکو منتقل کرد. این حزب با ایجاد ارتش سرخ مرکب از کارگران و کشاورزان جنگ داخلی پس از انقلاب را بُرد که قدرت های جهانی وقت (بویژه انگلستان، آمریکا و ژاپن) آن را دامن می زدند. در سال 1918 نام این حزب از بلشویک به حزب کمونیست تغییر یافت، از سال 1925 حزب کمونیست اتحادیه روسیه و سپس حزب کمونیست اتحاد شوروی نام گرفت. این حزب حاکم دارای یک کمیته مرکزی بود که اعضای «پولیت بورو» را انتخاب می کرد و همچنین یک کنگره سالانه عمومی و یک دبیرکل داشت. کنگره سالانه که ظاهرا جای هرگونه بحث و انتقاد و طرح نظرات تازه و تصمیمگیری بود به تدریج برنامه و نظم خودرا از دست داد و دبیرکل حزب همه قدرت را قبضه کرد. امتیازات سران حزب و حتی اعضای آن زیاد شد [برای مثال: فروشگاه ویژه، بیمارستان اختصاصی، اقامتگاه لوکس و ... برای خود ایجاد و دارای اتومبیل دولتی و راننده و پیشخدمت شدند؛ حال آنکه لنین و زنش در دو اتاق زندگی و غذایشان را شخصا تهیه می کردند، که بهتر از غذای مردم معمولی هم نبود]. همین وضعیت و منع تدریجی انتشار انتقاد افراد از مقامات دولتی و حزبی در روزنامه ها (که همه آنها دولتی و حزبی بودند و در آغاز کار همه نامه هارا منتشر می کردند و رسیدگی می شد و قرار هم همین بود)، همچنین بی اعتنایی نسبت به نامه ها و شکوه و شکایات مردم و بدون جواب و اقدام گذاشتن این نامه ها، توزیع مقامات میان بستگان و نزدیکان، سختگیری در ارتقاء به عضویت رسمی حزب، لوکس گرایی و افزایش تشریفات و کاهش دلسوزی برای جامعه و ... حزب و دولت را (که عملا از هم جدا نبودند) به بوروکراسی و در موارد متعدد اشتباه و فساد آلوده ساخت و شکست داد. اگر چنین نشده بود، افرادی همچون میخائیل گورباچف به دبیرکلی حزب و یلتسین به دبیری حزب کمونیست شعبه مسکو منصوب نمی شدند و آن همه عقب نشینی و بالاخره فروپاشی انجام نمی شد. فروپاشی آسان اتحاد شوروی ـ و به قولی آسانتر از نوشیدن آب ـ بزرگترین رویداد در طول تاریخ بشر است ولی هنوز آنطور که باید بازتاب و شرح داده نشده است و دست هایی در کار است که مانع از بررسی و پژوهش «پلیس گونه» تاریخنگاران در این زمینه شده و بر معمّای قضیه افزوده است! و ادامه کم و بیش مسائل در 15 جمهوری شوروی سابق، تردیدهارا چند برابر کرده است.