سرگذشت عبرت آموز «مانوئل نوریه گا»

مطالعه تاریخی مسیر سرگذشت «نوریه گا» نه تنها واقعیت های جهان معاصر را نشان می دهد بلکه از آن، باید درس و عبرت گرفته شود. تأمل در احوال نوریه گا (بازداشتی زندان فلوریدای آمریکا و لا سانته La Sante در جنوب پاریس و پس از آن بازداشت در پاناما ـ وطن خود تا واپسین روز زندگی) و آنچه را که بر سرش آمد ثابت می کند که کنترل جهان و اداره امور کشورها، به رغم پیشرفت دانش و تکنولوژی بهتر از قرون وسطا نیست. یک قدرت جهانی برای دستگیری یک فرد به کشور دیگر تعرض نظامی بُرد. استرداد و زندانی شدن فرمانروای پیشین یک کشور به اتهام انتقال معادل 3 میلیون دلار پول در کشور ثالث!، سرانجام استرداد و بازداشت در وطن که تلاش کرده بود ناسیونالیسم را بر جای عامل بیگانه بودن برقرار کند و ....
«نوریه گا» که طبق اسناد منتشره، سالها مزدبگیر سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) در پاناما بود، چون حاضر به اجرای تصمیم آن دولت در اعزام نیرو به کمک کُنتراهای ضد دولت چپگرای نیکاراگوئه نبود اتهام «کمک به ترافیک مواد مخدر به آمریکا» به او زدند، پرونده کیفری تشکیل دادند و به یک دادگاه آمریکا در ایالت فلوریدا احضارش کردند و چون رئیس کشور پاناما بود و نیامد، بهانه به دست آوردند، به پاناما لشکر کشی کردند و او را دستگیر و با دستبند به فلوریدای آمریکا منتقل ساختند ـ کاری که قبلا سابقه نداشت. بهانه لشکر کشی، درگیری پلیس پاناما با یک آمریکایی در یک «ایست بازرسی» در پاناما بود.
31 جولای 1981ژنرال عُمَر تریحوس رئیس کشور پاناما در یک سانحه هوائی که نسبت به عادی بودن آن تردید است کشته شد و پس از یک دوره عملا فترت، ژنرال نوریه گا از سال 1983 برجای او نشست و بیش از شش سال، عملا رئیس کشور پاناما بود و اواخر کار احساس و روش ناسیونالیستی از خود نشان می داد و از دیکته نویسی بیگانه دوری می جست. نوریه گا متولد سال 1934 از جوانی در ارتش پاناما فعالیت داشت و با کمک آمریکا به قدرت رسیده بود. وی در آمریکا آموزش کار اطلاعاتی دیده بود.
در پی وارد آورده شدن اتهام معاونت در ترافیک کوکایین به آمریکا و مانی لاندری (تبدیل غیر قانونی پول و انتقال آن به فرانسه)، 20 دسامبر سال 1989 نیروهای اعزامی جورج بوش (پدر) رئیس جمهوری وقت آمریکا مرکب از 9 هزار و پانصد نفر با کمک 12 هزار تَن نظامیان آمریکایی مستقر در منطقه کانال پاناما حمله نظامی خودرا به واحدهای ژنرال مانوئل نوریه گا رئیس دولت پاناما را آغاز کردند. این نخستین لشکرکشی در طول تاریخ برای دستگیری رئیس یک کشور بود که در کشور دیگر متهم به ارتکاب یک جرم عمومی شده بود!. در پایان سومین روز عملیات (22 دسامبر 1989) مقاومت نظامیان پانامایی عملا پایان یافت ولی نوریه گا به سفارت واتیکان پناهنده شده بود که بعدا بیرون آمد و تسلیم شد، چهارم ژانویه 1990 به آمریکا منتقل و زندانی شد. در عملیات نظامی آمریکا در پاناما نزدیک به ششصد پانامایی از جمله 301 غیر نظامی کشته شدند (طبق آمار دولت آمریکا 220 پانامایی). در این عملیات 24 نظامی و 3 غیرنظامی آمریکایی هم جان خودرا از دست دادند.
محاکمه نوریه گا پنجم سپتامبر 1991در یک دادگاه فدرال آمریکا در ایالت فلوریدا آغاز شد و به رغم استدلال مشاور قضایی اش که او یک اسیر جنگی است (و قاعدتا نباید به اتهام ارتکاب جرم عمومی، محاکمه و مجازات شود) به جرم کمک به ترافیک مواد مخدر ـ اتهامی که می توان به بسیاری از مقامات کشورهای آمریکای لاتین و ... وارد ساخت ـ به 40 سال زندان محکوم شد بدون اینکه رسانه ها سرگذشت قبلی او را که چگونه به قدرت رسید و چه کرد ورق بزنند. حرف های او جالب تر و عبرت آموزتر از هزاران کتاب و فیلم سینمایی بوده ولی برای انتشار این خاطرات که پولساز هم می توانستند باشند، کسی سراغش نرفت!.
نوریه گا در فلوریدا و جلسه دادگاه در ردّ اتهام گفته بود که اتهام وارده در آمریکا به او ، سیاسی است و از هنگامی وارد آمده که او حاضر نشد به خواست دولت واشنگتن وارد جنگ نیکاراگوئه شود. به علاوه، دولت واشنگتن خواهان انحلال واحد شبه نظامیان پاناما معروف به «گردانهایِ حیثیت» بود که وی آن را ایجاد کرده بود. [چنین واحدهایی که نوعی میلیشیا و مشابه بسیج در ایران هستند در بسیاری از کشورهای آمریکا لاتین ازجمله ونزوئلا و همچنین عراق و ... ایجاد شده است.]. در جلسات دادگاه، مشاوران قضایی نوریه گا خدمات سابق او به دولت آمریکا را برشمردند که وی بابت این همکاری جمعا 320 هزار دلار مزد گرفته بود. نوریه گا دریافتی خود از آمریکا را بیش از یک میلیون دلار بیان می کرد. دادگاه، نوریه گا را به 40 سال زندان محکوم کرد که وکیل او درخواست تجدید نظر داد.
دادگاه استیناف آمریکا مجازات نوریه گا را به 30 سال زندان کاهش داد. این مجازات بعدا به خاطر رفتار خوب او در زندان بازهم کاهش یافت و قرار بود که در سال 2007 آزاد شود که دو دولت فرانسه و پاناما درخواست استرداد وی را جهت محاکمه محلی به دولت آمریکا تسلیم کردند. در فرانسه برای نوریه گا، پرونده اتهام انتقال معادل سه میلیون دلار پول ـ پولی که از راههای غیر قانونی به دست آمده و تبدیل به پول فرانسه شده است، مانی لاندری ـ تشکیل داده بودند، پرونده ای که برای بسیاری از مقامات و معامله گران و بویژه در کشورهایی که تبدیل و انتقال پول محدود و دشوار است می توان تشکیل داد. نوریه گا با این پول انتقالی، در پاریس چند آپارتمان خریداری کرده بود و می گفت که پس انداز او و مشروع بوده است.
مشاور قضایی نوریه در سال 2007 به استرداد او به فرانسه اعتراض کرده بود و باردیگر این موضوع را که او یک اسیر جنگی است و نمی شود به کشور دیگر (که خواست او نیست) تحویل داد پیش کشیده بود و با این عمل، نوریه گا همچنان در زندان آمریکا باقی ماند تا بالاخره در بهار 2010، یک قاضی آمریکایی استدالال مشاور قضایی وی را ردّ کرد، وزیر امورخارجه وقت آمریکا (بانو کلینتون) استرداد اورا امضاء و وی در 76 سالگی به فرانسه تحویل داده شد. در پاریس مشاوران قضایی او همزمان با اعتراض به استرداد قضایی، جریان را در مجامع بین المللی مطرح ساخته و به مصاحبه و انتقاد و افشاگری پرداختند ولی موفقیت نداشتند و او در پی گذرانیدن بخشی از دوران حبس در فرانسه در حالی که بیمار بود و با ولچِر حرکت داده می شد به پاناما مسترد شد تا در اینجا (وطن خود) نیز به اتهام سوء استفاده از مقام (در زمانِ زمامداری اش) محاکمه و مجازات شود!. نوریه گایِ بیمار همچنان در بازداشت بود تا اینکه یک ماه پیش از مُردن، به بیمارستان منتقل شد و در اینجا، معالجات مؤثر واقع نشد و درگذشت.بالا: نوریه گا با ستاره های ژنرالی و با شماره زندان آمریکا ـ پایین: ژانویه 1990 هنگام انتقال با هواپیمای حمل و نقل نظامی به آمریکا جهت محاکمه و مجازات