سالروز پیروزی ایرانیان و تصرف تنگه ترموپیل در سال 480 پیش از میلاد

خشایارشا که در صحنه نبرد ترموپیل بود پس از این که واحدهای کوهستانی ارتش ایران از جمله هزار مرد از منطقه پکتیا (این ایالت خاوری ایرانزمین، هنوز به همین نام است و در مشرق افغانستان قراردارد) اسپارتی ها را درمحاصره گرفتند؛ به لئونیداس پیشنهاد کرد که راه را برای فرار او و باقیمانده افرادش باز می گذارد تا بگریزند، ولی قانون اسپارت عقب نشینی و تسلیم نظامی را منع کرده بود. بنابراین، اسپارتی ها به جنگ ادامه دادند و همه آنان جان سپردند تا به قانون میهن خود وفادار مانده باشند.
نوشته اند که خشایارشا [پسر و جانشین داریوش بزرگ، نوه دختری کوروش بنیادگذار کشور ایران و شوهر «استر» که این بانو در همدان مدفون است] از نظامیانش خواسته بود که یکی از اسپارتی ها را زنده دستگیر کنند تا برود و خبر این شکست را به آتنی ها بدهد. یونانیان در سده گذشته در نبردگاه ترموپیل یک مکان یادبود برای لئونیداس ایجاد کرده اند که مجسمه او و آخرین اظهاراتش در آنجا قرار داده شده است و محلی است برای بازدید گردشگران.
ارتش ایرانیان پس از عبور از تنگه ترموپیل شهر آتن را تصرف کرد. مقاومت لئونیداس در ترموپیل و تاخیر پیشروی ارتش ایران، به فرماندهی کل یونانیان این فرصت را داده بود که آتن را از سکنه اش تخلیه کند و آنان را به جزایر امن منتقل سازد.
خشاریارشا در جریان همین لشکر کشی، در سرزمین یونان یک آبراه نسبتا طولانی ساخت تا کشتی ها مجبور نشوند شبه جزیره را که دریایی توفانی آن را در برگرفته است دور بزنند. بقایای این آبراه اخیرا کشف، و نشان می دهد که ایرانیان بیست و پنج قرن پیش در علم مهندسی تا چه حد پیشرفت داشتند.
پاره ای از مورخان قرن 20 با محاسبات تازه تقویمی، پایان جنگ ترمومیل را دهم آگوست سال 480 پیش از میلاد و شمار کمی از آنان اواخر این ماه ذکر کرده و نوشته اند که این نبرد سه روز طول کشیده بود که قبلا نوشته شده بود: دو روز.
«هرودوت» در تالیف 9 جلدی خود زیر عنوان «جنگ پارسیان» جزئیات جنگهای ایرانیان از آغاز کار تا پایان لشکرکشی خشایارشا به یونان را شرح داده است.
دانش تاریخنگاری (هیستریوگرافی) در جهان با همین نوشته های هرودوت (جنگ پارسیان) آغاز شده است. با وجود این، ارقامی که هرودوت از نیروهای ایران و کشتی های جنگی خشایارشا در حمله به یونان به دست داده به نظر اغراق می آید. اسناد دیگر، این ارقام را به مراتب کمتر از آنچه را که هرودوت نوشته، نشان می دهد.
نبرد سال 480 پیش از میلاد ارتش ایران با لئونیداس در ارتفاعات این محل روی داد


مجسمه لئونیداس در یادبودگاه او در ترموپیل


سکه زرین خشایارشا با تصویر او