سالروز اعدام حسین ابن منصور حلاج

حلاج كه در سال 858 ميلادي در ولايت «طور بيضاء» از ايالت فارس به دنيا آمده بود و 64 سال از عُمرش گذشته بود در بغداد كشته شد. وي برضد مالکان بزرگ و هرگونه استثمار، و به نوعي خواهان برابري اقتصادي - اجتماعي مردم، و ايجاد جامعه بدون طبقه و تبعيض بود.      حلّاج دست به سفر هاي متعدد و طولاني زده و از درياي سرخ تا خليج بنگال را ديدن كرده و همه جا به آموزش افكار خود پرداخته بود. او درباره افکارِ بودا، ماني، فلاسفه يونان باستان و نيز انديشه هاي سوسياليستي مَزدَک تحقيق و مطالعه کرده بود. حلّاج بر خلاف ساير انديشمندان معاصر خود و قرون وسطا، تفكراتش را به ميان توده ها برده بود و به همين سبب دشمني مقامات وقت را نسبت به خود كه از روشن شدن توده ها و وقوف آنان بر اهميت و حقوق خود هراس داشتند برانگيخته بود.     حلّاج که بسياري از سالهاي عُمر را در شهرهاي خوزستان اقامت کرده بود از جنبش هايي که ايرانيان باني آنها بودند از جمله «قرامطه» حمايت، و با اين عمل با سياست خلفاي وقت که بر پايه سيادت عرب در سرزمين هاي اسلامي قرار داشت مخالفت و عملا مبارزه مي کرد. به اين دلايل، دستگاه خلافت عباسيان در پي فرصت بود تا حلّاج را از ميان بردارد و اين فرصت با کودتايي که ياران او برضد خليفه کردند فراهم آمد، ولي براي مجازات حلّاج که هواداران فراوان داشت اتهامات مذهبي لازم بود. نخست او را متهم کردند که حمله به خانه کعبه را که توسط قرامطه صورت گرفته بود تاييد کرده است. حلّاج در حال خَلسه گفته بود كه هرچه مي گويد حقيقت است، و براي بيان اين مطلب عبارت «انا الحق» را بكار برده بود. دستگاه خلافت كه او را يك خطر براي خود مي پنداشت؛ اين عبارت را شِرك و كُفر و ادعاي خدا بودن عنوان داد، و حلّاج را که در زندان بغداد بود، پس از شكنجه فراوان اعدام كرد.     گفته اند كه پيش از اعدام، به حلّاج يك هزار! تازيانه زده بودند و دست و پايش را قطع كرده بودند و او اين شكنجه ها را تحمّل كرد و خم به اَبرو نياورد.     در برخي از تواريخ، روز اعدام حلاج «26 مارس» نوشته شده است.