لغو پیمان دفاع و امنیت مشترک آمریکا و ایران در نوامبر 1979

این معاهده شش ماده ای بسیار حساس برپایه اعلامیه مشترک مورخ 28 جولای 1958 (لندن) و پیمان همکاری های مورخ 24 فوریه 1955 (بغداد) تنظیم و امضا شده بود و نزدیک به 21 سال اجرا و رعایت می شد. این معاهده که ایران را متحد آمریکا و ازجمله در امنیت و دفاع کرده بود از این قرار بود:
دو دولت آمریکا و ایران در چارچوب اصول زیر موافقت کرده اند که برای امنیت و دفاع خود اشتراک مساعی کنند:
1 ـ دولت ایران مصمم است که در مقابل تجاوز مقاومت کند. در صورت تجاوز به کشور ایران، دولت کشورهای متحده آمریکا ـ در چارچوب قانون اساسی آمریکا ـ اقدامات مقتضی را که شامل استفاده از نیروی نظامی خواهد بود، به طوری که مورد توافق طرفین باشد و به شرح مندرج در قطعنامه مشترک برای ایجاد صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه به منظور مساعدت با دولت شاهنشاهی ایران برحسب درخواست این دولت به عمل خواهد آورد.
2 ـ دولت کشورهای متحده آمریکا طبق قانون امنیت مشترک مصوب سال 1954 و اصلاحات آن و قوانین موضوعه مربوط [آمریکا] و [طبق] قراردادهای موجود میان ایران و آمریکا که تاکنون بسته شده و یا بعد از این بسته خواهد شد باردیگر تایید می کند که به مساعدت های نظامی و اقتصادی به نحوی که دولت ایران و آمریکا توافق کنند برای کمک به دولت ایران در حفظ استقلال ملی و تمامیت خود و پیشرفت موثر اقتصاد آن کشور [ایران] ادامه خواهد داد.
3 ـ دولت شاهنشاهی ایران تعهد می کند که این گونه مساعدتهای نظامی و اقتصادی را که دولت کشورهای متحده آمریکا به عمل می آورد به نحوی که با منظورها و مقاصدی که دولت های امضاء کننده اعلامیه لندن مورخ 28 جولای 1958 مقرر داشته اند موافق باشد [مطابقت داشه باشد] و به منظور ایجاد وسیله موثر برای توسعه اقتصاد کشورایران و حفظ استقلال و تمامیت آن کشور مورد استفاده قراردهد.
4 ـ دولت شاهنشاهی ایران و دولت آمریکا با سایر دولت هایی که به اعلامیه لندن مورخ 28 جولای 1958 پیوستگی دارند، به منظور تهیه و شرکت در اقدامات دفاعی که طرفین آن را مطلوب تشخیص دهند، به شرط موافقت با سایر شرایط مندرج در این موافقتنامه اشتراک مساعی خواهند کرد.
5 ـ مواد این موافقنامه، در اشتراک مساعی که دو دولت به شرح پیش بینی شده در قراردادهای بین الملل با ترتیبات دیگر به عمل خواهند آورد موثر نخواهد بود.
6 ـ این موافقنامه از تاریخ امضای آن مجرا است و تا مدت یک سال پس از وصول یادداشت کتبی از هر یک از دو دولت مبنی براینکه قصد دارند به آن خاتمه دهند به قوت خود باقی خواهد بود.
ــ ــ ــ
در اسفند 1337 (مارس 1959) دولت شوروی شدیدا به این معاهده که عملا در تضاد با قرارداد 1921 مسکو ـ تهران بود اعتراض کرد ولی نه در آن زمان و نه در زمانی که مستشاران نظامی آمریکا در ایران مستقر شدند و نه پس از نصب دستگاههای مانیتور و شنود در مناطق نزدیک به مرزهای شوروی در ایران اقدام عملی انجام نداد که مورخان حمل بر ضعف و ترس کرملین کرده اند و نوشته اند: "ضعف بزرگ و ادامه همین ضعف ها و تردیدها تا فروپاشی.".
به نوشته همین مورخان، دولت آمریکا که متحدی همچون ایران را از دست داد، نخست با دولت های عربی منطقه خلیج فارس متحد شد و سه دهه پس از لغو پیمان دفاع و امنیت ایران و آمریکا، این دولت چنین پیمانهایی را با عراق و افغانستان منعقد کرده است تا در منطقه کنترل داشته باشد.
به رغم لغو معاهده دفاع و امنیت مشترک ایران و آمریکا در 1979، پیمان مودّت دو کشور منعقد در آگست 1955 و اجرایی شدن از ژوئن 1957، تا پاییز 2018 روی کاغذ باقی بود که پُمپئو وزیر امور خارجه آمریکا لغو آن را یکجانبه اعلام کرده است.