روزی که تعرض عراق به کویت آغاز شد

حمله نظامی با شرکت یکصد هزار نظامی، هفتصد تانک، چهار اسکادران هوایی و کل ناوگان عراق آغاز شده بود. امیر کویت و خانواده او قبلا به کشور سعودی فرار کرده بودند. کاخ امیر، ساختمان وزارت دفاع کویت و چند نقطه حساس دیگر بمباران شد. دفاع، چندان سنگین نبود و تلفات نخستین روز حمله، نسبتا سبک گزارش شده بود.
دولت بغداد که از دهها سال پیش از آن، کویت را جزیی از خاک عراق می دانست پس از استقرار در این سرزمینِ شنزار نسبتا کوچک، هشتم آگوست آن را یک ایالت عراق اعلام کرد و فرماندار عراقی گمارد. شورای امنیت سازمان ملل در همان روزِ تعرض، ضمن تصویب قطعنامه ای عمل دولت عراق به ریاست صدام حسین را یک تجاوز آشگار اعلام داشت و خواست که نیروهای عراقی فورا و بدون قید و شرط خاک کویت را تَرک گویند. دولت های اروپایی و آمریکا حساب های بانکی و ذخایر کویت را بلوکه کردند تا عراق این پول ها را دریافت نکند. چون عراق به اخطار شورای امنیت اعتنا نکرد، این شورا ششم آگوست عراق را تحریم همه جانبه کرد.
اختلاف ظاهری عراق و کویت بر سر بهره برداری از منطقه نفتی واقع در مرز مشترک بود. عراق حق خود را از محل صدور این نفت مطالبه می کرد و به علاوه، دولت کویت را متهم می ساخت که از راه خصومت، بازارهای بین المللی را انباشته از نفت خام کرده تا عراق از محل صادرات نفت خود پولی به دست نیاورد و نتواند کشور را که هشت سال درگیر جنگ با ایران بود مرمّت کند. اتحادیه عرب برای حل این مسئله، به موقع اقدام نکرده بود!. گفته شده است که صدام حسین در ملاقات 25 جولای 1990 خود با بانو اپریل گلاسپی April Glaspie سفیر وقت آمریکا در بغداد این اطمینان را به دست آورده بود که دولت آمریکا وارد مناقشات مرزی عراق با کویت نخواهد شد. اسناد منتشره نشان می دهد که اپریل گلاسپی (متولد 26 اپریل 1942 در کانادا و اینک بازنشسته) در دو ملاقات با صدام حسین ضمن اینکه می پرسد چرا آن همه نیرو به مرز کویت فرستاده است می گوید درست است که این لشکرکشی موجب نگرانی است ولی اختلاف عرب با عرب ربطی به ما ندارد. اپریل گلاسپی یک کارشناس خاورمیانه در وزارت امورخارجه آمریکا بود و پیش از بغداد، در مصر، کویت و سوریه ماموریت داشت. وی در جریان جنگ عراق با ایران، مدتی در کویت بود.
عکسی از دیدار 25 جولای 1990 (ماه پیش از تعرّض نظامی عراق به کویت) بانو April Glaspie سفیر وقت آمریکا در بغداد با صدام حسین


مورخانی که بعدا درباره رویداد تصرف کویت در آگوست 1990 کتاب نوشته اند به دلیل پیامدهای این عمل، آن را رویدادی ناتمام خطاب کرده و نظرات متعدد ابراز داشته اند که چند نمونه از این نظرات در زیر می آید:

ـ صدام حسین در زمانی نادرست کویت را تصرف کرد، زمانی که از اَبَرقدرت شوروی تنها نامی باقی مانده بود و در شرف فروپاشیدگی بود. صدام حتی باور نمی کرد که شوروی در شورای امنیت برضد عراق که متحد قدیمی اش بود و با هم قرارداد دوستی داشتند رای دهد.

ـ رئیس جمهور عراق خیلی آسان سخنِ سفیر آمریکا را که یک محاوره عادی بود پذیرفته بود. صدام حساب نکرده بود که همه تلاش آمریکا، استقرار در آسیای غربی بویژه منطقه خلیج فارس و قلمرو کشور سعودی و مابقی شیخ نشین ها است و با این که در طول جنگ با ایران در جریان کار قرارداشت، دچار اشتباه محاسبه شد.

ـ صدام حسین نَه نظامی بود، نَه دیپلمات، نَه تاریخ تحولات جهان را خوانده بود و نَه اندرزپذیر بود. لذا، اشتباهات متعدد مرتکب شد.

ـ صدام پس از مشاهده ائتلافی که آمریکا برضد او به راه انداخته بود باید دست به عقب نشینی تاکتیکی می زد و منتظر فرصت دیگری می شد، همان کاری را که ژنرال عبدالکریم قاسم در اوایل دهه 1960 در برابر انگلستان انجام داد. [عراق از آن زمان که کویت هنوز تحت الحمایه و در کنترل انگلستان بود مدعی آن سرزمین بود و عبدالکریم قاسم رئیس دولت وقت عراق در آغاز دهه 1960 و هنگامی که صحبت از خروج انگلستان از شرق سوئز و دادن استقلال به کویت در میان بود در صدد تصرف مسلحانه کویت برآمده بود که با تهدید نظامی انگلستان روبرو شده و موقتا ساکت شده بود].

ـ تنها کار درستی که صدام در آن زمان انجام داد حل چند مسئله فوری مرزی با ایران بود و اگر بقیه مسائل با ایران را حل کرده بود، از طریق ایران فرار می کرد، به زندان آمریکا نمی افتاد، اعدام نمی شد و اینک در کشوری دیگر پناهنده بود.

ـ صدام پس از اخراج از کویت، با این که از فکر ساختن اسلحه اتمی منصرف شده بود تکبّر خودرا فرو نداد و درهای عراق را به روی بازرسان بین المللی باز نگذارد تا بهانه اشغال نظامی عراق را به دست آمریکا ندهد. او ـ خود فرصت سازش با کلینتون را که ملایم تر از جورج بوش بود سوخت و از دست داد. این تصوّر صدام که کلینتون بیش از حد هوادار اسراییل است احتمالا اغراق آمیز بود.