کمون پاریس و دفاع بی سابقه و طولانی همشهریان

در پی ایجاد کمون پاریس، جنبش های مشابهی در چند شهر دیگر فرانسه از جمله لیون و مارسی تشکیل و زمام امور را به دست گرفتند.
ارتش فرانسه در دوم سپتامبر 1870 در «سدان» از ارتش پروس (برلین) شکست خورده بود و 18 ژانویه امپراتور پروس در «ورسای» فرانسه تاج امپراتوری آلمان واحد را برسر گذارده بود و خود را قیصر همه آلمان اعلام کرده بود. بیسمارک که از قبل، طرح جنگ با فرانسه را به عنوان سومین «جنگ اصطلاحا محدود» تهیه کرده بود؛ در یک فرصت مناسب با چند دسیسه فرانسه را تحریک به آغاز آن کرده بود.
هدف بیسمارک از این جنگهای به گفته خودش؛ محدود، تامین وحدت آلمان بود که در طول تاریخ عمدتا به صورت امیرنشین های مستقل عمل کرده بود.
«کمون پاریس» به نام مخالفت با شرایط قرارداد صلح با آلمان که دولت فرانسه آن را امضاء کرده بود و متعهد به پرداخت غرامت شده بود دست به قیام زده بود و از دولت سلب حاکمیّت و صلاحیّت کرده بود.
حکومت «کمون» بر پاریس ماهها طول کشید. کمونار (Communard) ها که سربند سرخ رنگی بر سر می بستند و مرکب از مردان و زنانِ عمدتا مسلح بودند تا 28 ماه مه بدون برخورد با نیروهای دولتی فرانسه به حکومت کردن پرداختند و اعلام داشتند که به همان گونه که پیش از پیدایش حکومت، گروههای انسانی برادروار باحقوق مساوی و استفاده مشترک از منابع، زندگی می کردند و طبقه و امتیاز نبود از این پس هم در قلمرو آنان نخواهد بود؛ همه برابر و کارگرند و در تولید ومصرف شریک یکدیگرند و مطلقا برتری وجود نخواهد داشت. مردم در حکومت شریکند و تصمیمات به صورت گروهی گرفته می شود.
دولت فرانسه که نمی توانست این وضعیت را برای مدتی طولانی تحمل کند، نیمه شب 28 ماه مه واحدهای ارتش را از طریق محله اعیان نشین پاریس وارد شهر کرد و جنگ خیابانی نظامیان دولت با کمونارها نزدیک به دو ماه طول کشید. نبرد خیابانی و خانه به خانه، بسیار شدید و قهرمانانه بود. محله های کارگرنشین با تمام وجود از کمونارها دفاع کردند. یک گردان از زنان مسلح کمونار که به ابتکار یک زن روس تشکیل شده بود تا آخرین نفر جنگید. همه خیابانها و کوچه های پاریس سنگر بندی شده و به صورت خاکریز در آمده بود.
در نبرد خیابانی پاریس جمعا 25 هزار تَن کشته شدند. پس از پایان نبرد خیابانی پاریس و بازگشت مقامات دولتی به شهر، اعلام شد که نظام فرانسه جمهوری خواهد بود. سالها بود که باردیگر نظام سلطنتی به فرانسه باز گشته بود و پادشاه فرانسه در «سدان» تسلیم نیروهای آلمان (پروس) شده بود. کمون پاریس در آن سال شکست خورد، ولی این اندیشه همچنان باقی مانده است.
جمعی از کشته شدگان جنگهای خیابانی سال 1871 پاریس در تابوتها
منظره خیابان اصلی پاریس، یک روز پس از زدو حوردهای نظامیان دولتی و کمونارها