ارائه لایحه قانون تعلیمات اجباری رایگان به مجلس

این لایحه که قبلا به تصویب شورای وزیران رسیده بود به تصویب پارلمان نیز رسید، قانون شد و به اجرا گذارده شد.
طبق این قانون؛ تعلیمات عمومی (آموزش دبستانی و دبیرستانی) در ایران اجباری، رایگان و یکسان شد. قبلا و از دو دهه پیش از آن هم آموزش و پروش در ایران دولتی و رایگان بود ولی قانون مصوّب و ضابطه مدّون نداشت و کاری بود که دولت از زمان نخست وزیری امیر کبیر آغاز کرده بود و روال عادی شده بود.
قانون تعلیمات اجباری، رایگان و یکنواخت مصوّب سال 1321 ایران، چند سال پیش از تدوین و تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر به اجرا درآمده بود. اصل 26 اعلامیه جهانی حقوق بشر که به تصویب پارلمانهای کشورهای عضو ازجمله ایران رسیده است، آموزش و پرورش رایگان را حق اتباع کشورها دانسته و بر اجباری بودن تعلیمات ابتدایی [دوره اول آن] تاکید کرده است. این اعلامیه در سال 1948 (1327 هجری) به تصویب نهایی مجمع عمومی سازمان ملل رسیده است. با تصویب و ابلاغ آن، آن شمار از کشورهایی که تعلیمات عمومی کاملا رایگان نداشتند آن را رایگان و یکنواخت کردند. هدف از یکنواخت بودن [معلم، برنامه، روش ها و ...]، نبود تبعیض میان نوجوانان است که تبعیض [مدرسه پولی برای فرزندان پولدارها و مدرسه رایگان برای فرزندان کم درآمدها و تفاوت تدریس در این دو نوع مدرسه] در آنان نه تنها ایجاد عقده می کند بلکه استعداد شان به یکسان شکوفا نمی شود و در دراز مدت آسیب بزرگی برای ملت مربوط است.
بر همین پایه است که در ایالات 50 گانه آمریکا، دولتهای محلی مکلّف شده اند که نوجوانِ در سن تحصیلات عمومی را با اتوبوس دولتی از خانه اش به مدرسه برسانند و بازگردانند و در مدرسه تغذیه شود. [اجبار نیست که اتوبوس از دانش آموز پُر شود، یک اتوبوس حتی برای رساندن یک دانش آموز به مدرسه، به خانه او فرستاده می شود] و اگر خانه یک نوجوان تا شهر فاصله ای طولانی داشته باشد، به خانه اش ـ توتور (معلم سرخانه) می فرستند که به این عمل اصطلاحا «هوم سکولینگ» می گویند. والدین کودکِ لازم التعلیم اگر در آماده کردن او برای رفتن به مدرسه کوتاهی کنند مواخذه و بعضا دادگاهی می شوند و ممکن است نوجوان به فاستِرهاوس (خانواده داوطلب نگهداری از چنین نوجوانی) فرستاده شود و دولت هزینه نگهداری نوجوان را می دهد.
در شهرهای در حال توسعه و تبدیل محله های مسکونی ـ عملا به تجاری و کسب وکار، انتقال کودک با اتوبوس دولتی به مدرسه این فایده را هم دارد که ساختمان های مدارسی که دهها سال پیش در مراکز شهرها ساخته شده اند خالی نمانند زیراکه اتوبوس از هر نقطه، نوجوان را به مدرسه واقع در هر محله شهر که برایش تعیین شده باشد می رساند. یک فایده دیگر این کار این است کودکان ثروتمندان که معمولا در محله های معیّن زندگی می کنند میان همه مدارس شهر ازجمله مدارس واقع در محله های کارگر نشین (وُرکینگ کلاس) تقسیم می شوند و در نوجوان ِ وُرکینگ کلاس ایجاد عقده نمی شود که عقده مضار اجتماعی بی شمار دارد ازجمله آمادگی برای عصیان.
قانون آموزش و پرورش رایگان و یکنواخت در ایران در سی و دومین سال عمر خود ـ از شهریور سال 1353 (آگوست 1974) به تدریج به همه مقاطع تحصیلی تا دکترا تعمیم داده شد، برای دانشجویان تعلیمات عالیه کمک هزینه نقدی در نظر گرفته شد، در مدارس دوره اول تعلیمات عمومی (کودکستان، دبستان و راهنمایی تحصیلی) تغذیه رایگان برقرار گردید و مدارس غیر دولتی وقت به صورت دولتی درآمدند، ساختمانها و تجهیزات آنها خریداری شد و کارکنانشان با احتساب سوابق کار به استخدام دولت درآمدند.
برای دائمی ماندن (به قولی ابدی شدن) این روش (رایگان و یکنواخت بودن آموزش و پرورش در ایران)، در سال 1358 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بند 3 از اصل 3 و نیز اصل 30 خودرا به رایگان بودن آموزش و پرورش در قلمرو کشور اختصاص داد که باید حاکم بر این امور باشد. ولی، نیم قرن پس از اجرای قانون تعلیمات اجباری، یکنواخت و رایگان، 17 سال پس از رایگان شدن تمامی دوره های آموزش و پرورش از کودکستان تا دوره دکترا و 12 سال پس از تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی، باردیگر اجازه داده شده است که در ایران ـ ایران صاحب نفت و گاز طبیعی ـ حتی در دوره های تعلیمات عمومی (کوکستان، دبستان و دبیرستان)، مدارس پولی دایر شود با شهریه ها بعضا میلیونی!.
به باور اصحاب نظر، مدارس پولی در ایران، در آموزش و پرورش کودکان هم اختلاف طبقاتی (کلاس) به وجود می آورد که مغایر درک ایرانیان از تعالیم اسلامی و هدف های انقلاب و دادن رای در رفراندم فروردین 1358 به تغییر نظام حکومتی از سلطنتی به اسلامی است.