در نتیجه دور جدید حمله باکو، گزارش‌ها از آواره شدن قریب به ۱۰ هزار نفر از ارامنه ساکن قره‌باغ و در معرض کوچ اجباری بودن ۱۲۰ هزار نفر حکایت دارند. همزمان با برجسته شدن وخامت اوضاع ارامنه ساکن قره‌باغ که تمایلی به سکونت در خانه‌های خود تحت سلطه باکو ندارد، در چند روز گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و رسانه‌های این کشور، در جریان سفر او به منطقه نخجوان، موضوع ایجاد کریدور زنگزور را به طور جدی پیش کشیده‌اند. در واقع، اکنون مجادله بر سر طرح بلندپروزانه اردوغان و علی‌اف برای ایجاد «دالان تورانی» از طریق کریدور زنگزور – لاچین است. منطقه زنگزور در شرق ارمنستان و در محدوده استان «سیونیک» یعنی کانون حملات جدید ارتش آذربایجان قرار دارد. اساسا سیونیک از شرق توسط جمهوری آذربایجان و از غرب توسط نخجوان احاطه شده است و فقط مرز ۴۴ کیلومتری از جنوب با جمهوری اسلامی ایران دارد. این منطقه نه تنها برای باکو و ایروان بلکه برای ایران دارای اهمیت استراتژیک ویژه است. همین امر طی ماههای گذشته حساسیت و هشدار ویژه تهران را در قبال هر گونه زیاده‌خواهی باکو به همراه داشته بود. با این وجود، فراتر از تهران به نظر می‌رسد این بار جبهه کشورهای غربی بر خلاف سال ۲۰۲۰ که موضوع انفعال را در پیش گرفتند، این بار به طور جدی میخواهند از جاه‌طلبی علی‌اف و اردوغان در جنوب ارمنستان ممانعت به عمل بیاورند.
ورود جدی پاریس به منازعه
دولت فرانسه در چند وقت اخیر به وضوح نشان داده که با حساسیت ویژه موضوع تنش میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان را پی گیری می‌کند. اخیرا نیز امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نسبت به امکان از دست رفتن تمامیت ارضی ارمنستان هشدار داده بود. پاریس در جدیدترین اقدام خود پا را فراتر گذاشته و به نظر می‌رسد در اقدامی جدی آمادگی خود را برای ورود به ماجرا اعلام کرده است. در همین راستا شاهد هستیم که کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه در نشست پرسش و پاسخ در پارلمان کشورش اظهار کرد: پاریس به زودی یک دفتر کنسولی را در استان سیونیک در جنوب ارمنستان نزدیک به مرز این کشور تاسیس خواهد کرد، و هفت میلیون یورو کمک دیگر را به ارمنستان و حوزه قره باغ کوهستانی اختصاص خواهد داد. وزیر امور خارجه فرانسه گفت: هیچ کشوری، حتی یک کشور نیست که به اندازه کشور ما در کنار ارمنستان ایستاده باشد و شما این را به خوبی می‌دانید. او اضافه کرد: همه نشست های شورای امنیت سازمان ملل در سطح دیپلماتیک بدون هیچ استثنایی با ابتکار عمل فرانسه برگزار شدند. این مقام ارشد دولت فرانسه بیان داشت: همچنین همانطور که گفتم، یک هیات دیده بانی نیز به ابتکار فرانسه در ارمنستان استقرار پیدا کرد. در سطح بشردوستانه هم اقداماتی انجام گرفت. وزارتخانه ما از ابتدای سال جاری میلادی بیش از پنج میلیون یورو به مردم ارمنی در ارمنستان و قره باغ کوهستانی اختصاص داده است. من با در نظر گرفتن رخدادهای چند روز گذشته، تصمیم گرفته‌ام این کمک ها را به هفت میلیون یوروی دیگر افزایش دهم. وزیر امور خارجه فرانسه همچنین اظهار کرد، پاریس روابط نظامی را با ارمنستان تقویت کرده است. او بیان داشت: وابسته نظامی در سفارت فرانسه در شهر ایروان حضور پیدا خواهد کرد. سپس به زودی ما یک دفتر کنسولی را در استان سیونیک در نزدیکی مرز افتتاح خواهیم کرد. بنا براین فکر می‌کنم، اینها اسناد و مدارکی ملموس که ایستادن محکم فرانسه در کنار ارمنستان را نشان می‌دهند محسوب میشوند. مجموع این اظهارات و اقدام دولت فرانسه را می‌توان پیامی صریح به دولت باکو ارزیابی کرد. پیامی با این مضمون که هر گونه حمله نظامی باکو به شمال ارمنستان، مداخله مستقیم پاریس را به همراه خواهد داشت.
ورود آلمان به مناطعه با حمایت از ایده استقرار ناظران بین‌المللی در قره‌باغ
علاوه بر فرانسه دولت آلمان نیز با مضمونی دیگر نسبت به تحولات منطقه قره‌باغ و افایش موج درگیری‌ها واکنش نشان داده است «آنالنا بربوک»، وزیر خارجه آلمان دیروز –چهارشنبه- با اعلام حمایت از ایده استقرار ناظران بین‌المللی در منطقه قره باغ تاکید کرد که کشورش بودجه کمیته بین المللی صلیب سرخ را از دو میلیون یورو به پنج میلیون یورو افزایش می‌دهد. بربوک گفت: «تحولات اخیر در قره باغ را با نگرانی شدید دنبال می‌کنیم». وی افزود: «آنچه اکنون ضروری است، شفافیت و توجه بین‌المللی به وقایع میدانی است. تا حد امکان با شرکای خود برای اعزام ناظران در سریع‌ترین زمان ممکن همکاری خواهیم کرد». وی افزود: «همچنان پس از ماه‌ها محاصره و پس از انجام نخستین عملیات انتقال از طریق کریدور لاچین همچنان در بسیاری از منابع ضروری برای زندگی عزتمندانه از جمله غذا، دارو و لوازم بهداشتی کمبود وجود دارد. کمک‌ها نباید به طور جداگانه به مردم برسد، بلکه باید با اطمینان خاطر و در هر زمانی در دسترس باشند».
روی برگرداندن ایروان به سوی آمریکا با حضور نامحسوس سیا؟
علاوه بر فرانسه و آلمان به نظر می‌رسد ایالات متحده آمریکا نیز دیگر نمی‌خواهد در قبال زیاده‌خواهی‌های باکو مسکوت بماند. از نگاه آمریکا و کشورهای اروپایی و البته نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان، روسیه ایروان را رها کرده و همدست در عملیات‌های نظامی جمهوری آذربایجان شده است. همین امر موجب شده که اخیرا پاشینیان با انتقاد از مسکو، نیروهای حافظ صلح روسیه را به شکست در جلوگیری از حمله جمهوری آذربایجان به قره باغ متهم کند. همین امر موجب شده که اخیرا فعالیت‌های آمریکا نیز در قره‌باغ دوچندان شود. یوری کیم دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور اوراسیا و اروپا روز دوشنبه به ایروان سفر کرد. بر اساس بیانیه وزارت خارجه آمریکا، این سفر بمنظور تاکید بر «حمایت آمریکا از حاکمیت، استقلال، تمامیت ارضی و دموکراسی و رسیدگی به نیازهای بشر دوستانه ناشی از خشونت اخیر در قره باغ انجام گرفته است.» طبق گزارش تارنمای آژانس توسعه جهانی آمریکا، سال گذشته این آژانس ۳۳.۷ میلیون دلار برای ارمنستان هزینه کرده است. تقریبا نیمی از این میزان برای دولت و پروژه‌های جامعه مدنی بود. این آژانس اعلام کرد که قصد دارد انتقال راهبردی ارمنستان به یک جامعه فراگیرتر، دموکراتیک و به لحاظ اقتصادی منعطف را تسریع کند.
